Onderwijs op afstand: tips om morgen in te zetten

Praktische tips

Het basisonderwijs is flexibel en op veel voorbereid, maar onderwijs op afstand vraagt veel van leerkrachten, directie, kinderen en ouders. En nu vraagt het weer veel. Uiteindelijk hebben alle scholen met veel creativiteit en tomeloze inzet heel hard gewerkt aan een zo goed mogelijke oplossing, die natuurlijk nooit te vergelijken is met onderwijs dat plaatsvind in en op de school zelf. Hoe goed ouders en andere betrokkenen ook hun best deden (en doen), goed onderwijs vraagt kennis en vakmanschap die alleen leerkrachten kunnen bieden.De huidige periode brengt veel onzekerheid. Kinderen en collega’s zijn vaker afwezig, je verzorgt misschien afstandsonderwijs voor kinderen die ziek zijn of in quarantaine zitten en in je achterhoofd houd je misschien rekening met een mogelijke derde periode van schoolsluiting.Jullie weten als geen ander hoe belangrijk het is om de kennis en ervaring die is opgedaan tijdens de eerdere lockdowns toe te passen bij de periode die nu volgt. Daarom hebben we een aantal praktische tips op een rijtje gezet om je te helpen bij het zo goed mogelijk inrichten van het onderwijs in de huidige situatie waarbij leerkrachten en/of kinderen thuis zijn en voor als je school onverhoopt toch moet sluiten. Het is van belang om aandacht te geven aan de pedagogische én didactische kant. De lijst kan dienen als geheugensteuntje, vergelijk het met een recept. Soms heel logisch, soms verrassend en je geeft er je eigen draai aan. We zijn nooit helemaal volledig. Het is aan jou om de lijst af te stemmen op je omgeving en specifieke schoolsituatie.

Pedagogisch

  • Duidelijke contactmomenten

  • Aandacht voor de groepsdynamiek

  • Duidelijke rolverdeling ouders/leerkracht

 Didactisch

  • Doornemen leerlijn

  • Instructie door de leerkracht

  • Focus op de hoofdvakken

  • De juiste materialen thuis

  • Ouderbrieven

  • Activiteiten voor thuis

  • Thuis werken in de methodesoftware

Pedagogische aandachtspunten

Duidelijke contactmomentenDe leerkracht is voor kinderen een vertrouwenspersoon. Zeker in een leersituatie. Binnen het onderwijs op school is dat vanzelfsprekend. Maar het geldt ook voor thuis. Ook als kinderen thuis zijn, is de leerkracht iemand waar het kind zijn verhaal aan kwijt wil. Voor kinderen die op dit moment afstandsonderwijs volgen én voor kinderen die zich zorgen maken, is het belangrijk dat je duidelijke afspraken maakt. Geef aan hoe je contact kunt houden en vertel dat tijdens een contactmoment niet alleen schoolse zaken besproken kunnen worden, maar ook alle andere dingen die de kinderen bezighouden. Bedenk hoe je dit voor jezelf behapbaar houdt, met vaste afspreekmomenten bijvoorbeeld.Aandacht voor de groepsdynamiekIn de klas is de groepsdynamiek direct van invloed op het leerproces. In onzekere situaties, zoals de coronacrisis, is verbinding met de groep erg belangrijk. Spreek af hoe de groep contact met elkaar wil houden. Welke behoeften zijn er bij de kinderen? Kijk ook hoe kinderen thuis samen met klasgenootjes opdrachten kunnen maken. Ook op afstand kunnen kinderen prima samenwerken. Bedenk ook welke groepsactiviteiten je digitaal kunt doen, zoals een bingo voor het oefenen van getallen, een online quiz of een online tentoonstelling waarbij iedereen zijn eigen kunstwerk laat zien. Dit soort activiteiten dragen bij aan het groepsgevoel.Duidelijke rolverdeling ouders/leerkracht Veel ouders zijn bang dat hun kinderen een achterstand hebben opgelopen tijdens de eerdere lockdowns, ook al is dit lang niet altijd het geval. Er zijn ouders die zelf het heft in handen nemen en hun kinderen aan een klein trainingskamp onderwerpen om de lesstof te oefenen. Dit is niet wenselijk maar ook zeker niet nodig. Daarom is het verstandig om met de ouders in gesprek te gaan over de verwachtingen die je als school hebt en vergeet ook het pedagogische aspect niet: leren is meer dan het overdragen van kennis! Vertel duidelijk wat je van de ouders van thuislerende kinderen verwacht. Ze hoeven de rol van de leerkracht niet over te nemen, het belangrijkst is dat ze de randvoorwaarden scheppen waardoor de kinderen hun schoolwerk kunnen doen, gestuurd door de leerkracht op school.

Didactische aandachtspunten

Doornemen leerlijn Neem per vakgebied de leerlijn door en markeer in ieder geval de instructiedoelen. In de leerlijn zie je ook hoe vaak en wanneer doelen nog terugkomen. Bespreek met het team met welke doelen de kinderen het meeste moeite hebben. Zo kun je een weloverwogen keuze maken tussen doelen waaraan de kinderen deels zelfstandig thuiswerken en doelen waar instructie op nodig is. Namelijk   doelen waarmee kinderen moeite hebben en doelen die voor het eerst worden aangeboden. Dit kan leiden tot een verschuiving in de leerlijn, maar dat hoeft geen probleem te zijn mits je hier vooraf maar duidelijke afspraken over maakt in het team. Zo bewaak je samen de doorgaande lijn. Instructie door de leerkracht Een goede instructie geven is meer dan alleen het overbrengen van kennis. Jij als leerkracht kent de kinderen het beste. Je weet hoe een kind vordert op de leerlijn, maar ook welke aanpak en benadering het best past bij een individueel kind. In de combinatie van het pedagogisch en didactisch handelen komt het vakmanschap van jou als leerkracht terug. Zelf de instructie geven is daarmee belangrijk onderdeel van het leerproces. Mocht je weer in de situatie van afstandsonderwijs terechtkomen, dan kun je ook op afstand jouw vakmanschap tonen. Bijvoorbeeld:

  • door voor jezelf helder te hebben welke instructies je alleen in een klassensituatie kunt geven en welke instructies ook via afstandsonderwijs mogelijk zijn;

  • door live digitaal instructie te geven op vaste momenten, bijvoorbeeld via Teams

  • door zelf instructiefilmpjes op te nemen;

Focus op hoofdvakkenKinderen die thuis leren hebben een andere spanningsboog dan op school. Focus thuis daarom op de hoofdvakken. Hierover spreek je doelen met de kinderen af. Wat verwacht je dat ze thuis maken en afronden? Daarnaast is het goed om alvast te kijken welke doelen geschikt zijn voor een thuissituatie. Markeer ze bij het doorlopen van het blok alvast met plakkertje zodat je snel kunt inspelen op het samenstellen van een gericht aanbod, mocht de situatie zich aandoen. 

De juiste materialen thuis

Als we van kinderen verwachten dat ze thuis serieus (zoals op school) met schoolwerk aan de slag gaan, zorg dan dat kinderen die thuis leren de juiste materialen in huis hebben. Dit is immers niet extra werken maar vervanging van het onderwijs dat normaal op school zou plaatsvinden. Neem kinderen (en ouders) mee in dit proces zodat ze de verantwoordelijkheid echt voelen. Zo komen uitgeleende materialen netjes terug. Ouderbrieven Voor alle methoden zijn er ouderbrieven of presentaties over de methode te vinden op Onderwijs van Morgen bij de betreffende methode. Daarin staat waar de kinderen in de komende periode aan werken en welke regels en strategieën er gelden. Denk bijvoorbeeld aan de juiste spellingstrategie. Het is belangrijk dat de instructie en aanpak consequent gegeven wordt. Geef ouders inzicht in de gekozen methodiek en de daarbij behorende afspraken en wijs ze er vooral op dat goedbedoelde inspanningen van hun kant, zoals het aanleren van een andere spellingstrategie, de kinderen verwart en een negatief effect heeft op hun ontwikkeling.Activiteiten voor thuis Afstandsonderwijs biedt ook kansen. Je herkent het vast wel, activiteiten die er op school soms bij inschieten, zoals de les appelmoes maken. En laat dat nu bij uitstek iets zijn wat kinderen thuis kunnen doen. Neem de blokken die komen gaan eens door met een ‘activiteitenbril’ op en breng in kaart welke activiteiten geschikt zijn voor thuis. Thuis werken in de methodesoftware Je kunt kinderen thuis in laten loggen op de software die je op school gebruikt. Bespreek vooraf met de kinderen en de ouders wat de doelstelling is van thuis werken in de methodesoftware. De digitale opdrachten zijn geen beoordelingsinstrument, maar bedoeld om te oefenen en te leren. De methodesoftware geeft jou als leerkracht bovendien de mogelijkheid om ook op afstand inzicht te houden in de onderwijsbehoeften per kind, zodat je daar goed op in kunt spelen. Let op dat het niet in alle gevallen mogelijk is om opdrachten vanuit de software te resetten! De methodesoftware sluit naadloos aan bij de methode. Dit is belangrijk: kinderen kunnen hier vrij zelfstandig mee aan het werk terwijl jij als leerkracht inzicht hebt in hoe de kinderen vorderen. Om de methodesoftware ook thuis optimaal tot zijn recht te laten komen, zijn er een aantal aandachtspunten:

  • Voor kinderen die thuis werken met de methodesoftware, is het van belang dit in te stellen in Basispoort. Je hebt hiervoor de e-mailadressen van de ouders/verzorgers nodig. Bekijk hier hoe je dit per kind kan instellen. Wil je dat het kind niet meer thuis met de software kan werken omdat het kind weer op school is, overweeg dan het e-mailadres weer te verwijderen in Basispoort. Zo houd je zicht en grip op wie er thuis werkt en wie op school. Let er wel op dat kinderen toegang hebben tot álle software die de school gebruikt en openstaat voor thuisgebruik, op het moment dat je het e-mailadres van de ouders invoert. Zorg dus voor extra duidelijke instructie naar kinderen én ouders.